«Το σύνδρομο της λάμπας του δρόμου»

To είπε η κ. Μέρκελ πριν την πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής: «Μην περιμένετε εντυπωσιακές αλλαγές». Δεν θα μπορούσε να πρωτοτυπήσει άλλωστε: για κάθε κρίση δίνεται μια εξήγηση, η οποία διαψεύδεται ή αποδεικνύεται ανεπαρκής στην επόμενη κρίση. Διαχρονικά, όμως παρατηρείται μια σταθερά των κραχ: η κακή λειτουργία του χρηματοοικονομικού τομέα, ο οποίος δεν κατόρθωσε να αξιολογήσει σωστά την πιστοληπτική ικανότητα και να διαχειριστεί τους κινδύνους όπως όφειλε.

Είναι το ευρώ που λειτουργεί άθελά του ως ιμάντας μεταξύ αγορών και κοινοβουλίων και μεταφέρει την πίεση για ανάληψη πρωτοβουλιών. Είναι το ευρώ που επιτάσσει την αναγκαστική σύσφιξη των σχέσεων των κρατών-μελών. Είναι το ευρώ που «κλειδώνει» τους 17 της ευρωζώνης σε ένα μικρό δωμάτιο με τους υπόλοιπους 10 της ΕΕ και τους Αμερικάνους. Ξαφνικά η έλλειψη αέρα εντός του δωματίου, λιώνει τα χαμόγελα της ευημερίας από τα πρόσωπα των ευρωπαίων εταίρων. Έχουν έρθει τόσο κοντά, που ο Γερμανός οσφραίνεται τα χνώτα του Άγγλου και το αντίστροφο.

Οι αποφάσεις της τελευταία Συνόδου κορυφής για την πρόβλεψη τιμωρίας των δημοσιονομικά άσωτων κρατών και της ενσωμάτωσης του συνταγματικού φρένου στο χρέος μαρτυρούν ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες πάσχουν από το σύνδρομο της «λάμπας της δρόμου», όπως το ονομάζει σε πρόσφατο άρθρο του ο Jean Pisani-Ferry  του ιδρύματος Bruegel.

Δηλαδή, αναζητούν τα χαμένα κλειδιά του σπιτιού τους μόνο στο σημείο του δρόμου που φωτίζει η  λάμπα και όχι στο σκοτάδι.

Με άλλα λόγια, το φως της γερμανικής προέλευσης λάμπας στον Ευρωπαϊκό δρόμο φωτίζει  το κράσπεδο που λέει ότι η κρίση είναι συνέπεια μιας δημοσιονομικής αμαρτίας. Που πρέπει να τιμωρηθεί. Και να μην επαναληφθεί.

Όμως παραμένει στο σκοτάδι η διαρκής υποβάθμιση των ευρωπαϊκών θεσμών, το έλλειμμα δημοκρατίας στην ευρωπαϊκή κοινωνία ως σύνολο αλλά και σε κάθε κράτος-μέλος ξεχωριστά, αφού οι κοινωνίες δεν μετέχουν στις αποφάσεις που λαμβάνονται γι’ αυτές.

Από την «Ημέρα της Ευρώπης», όπως έχει ονομαστεί η 9η Μαΐου 1950, που ο Ρομπέρ Σουμάν (γάλλος υπουργός Εξωτερικών) πρότεινε αρχικά στην Δυτική Γερμανία μια νέα μορφή πολιτικής συνεργασίας για την Ευρώπη, η οποία θα απέτρεπε κάθε περίπτωση πολέμου μεταξύ των ευρωπαϊκών λαών, έγιναν πάρα πολλά βήματα προς την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, με τελευταίο την δημιουργία του ενιαίου νομίσματος που θα ενίσχυε την ευρωπαϊκή ενότητα, την οικονομική ευημερία και την ευρωπαϊκή ταυτότητα, δυστυχώς όμως σε «εύκολους καιρούς».

Στους σημερινούς δύσκολους καιρούς, το σκληρό ευρώ φανέρωσε την δυσκαμψία του. Η ελλιπής αρχιτεκτονική του αφόπλισε την ευρωζώνη και μια συνεχώς διευρυνόμενη σειρά δοκιμαζόμενων κρατών-μελών να χρησιμοποιήσουν τα κατεξοχήν εργαλεία δημοσιονομικής προσαρμογής: την υποτίμηση και την συναλλαγματική ισοτιμία.

Η οικονομική ευημερία που όλα τα κράτη-μέλη (άλλα περισσότερα κι άλλα λιγότερο) γνώρισαν σε καιρό σταθερότητας και ειρήνης στηρίχθηκε λιγότερο στην ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και περισσότερο στη δυναμική που αναπτύχθηκε τα προηγούμενα δέκα χρόνια στην ευρωζώνη και έκανε τις αποκλίσεις σε παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα Βορρά και Νότου όλο και μεγαλύτερες. Τα εμπορικά πλεονάσματα του Βορρά προέκυψαν από τα εμπορικά ελλείμματα του Νότου. Οι χώρες με διευρυνόμενο εμπορικό έλλειμμα μπήκαν στη δίνη του «καταναγκαστικού» δανεισμού για να καλύψουν ένα έλλειμμα που δεν μπορούσαν πια να διορθώσουν νομισματικά.

Ο Stiglitz σημειώνει ότι οι Ευρωπαίοι είναι αντιμέτωποι με «την αυταπάτη ενός παιχνιδιού ηθικής»:

Είναι εύκολο να κατηγορούν τους νότιους εταίρους τους για δημοσιονομική ασωτία -ή, στην περίπτωση της Ισπανίας και της Ιρλανδίας, για ανεξέλεγκτη λειτουργία των ελεύθερων αγορών χωρίς πρόβλεψη των συνεπειών. Με αυτό τον τρόπο, όμως, δεν δίνουν λύση στο σημερινό πρόβλημα -ότι δηλαδή τα υπέρογκα χρέη που οφείλονται σε κακούς υπολογισμούς είτε του ιδιωτικού τομέα είτε του δημόσιου, πρέπει να αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο της ευρωζώνης.

Η Γερμανία θέλει να εμφανίζεται ως εγγυητής της Ευρωπαϊκής σταθερότητας, υποκινούμενη όμως αποκλειστικά από «ίδια» συμφέροντα: Την διατήρηση των πλεονασμάτων της και της ηγεμονίας στην Ευρώπη. Γιατί η Βρετανία, που ανέκαθεν τηρούσε τις αποστάσεις της από το Ευρωπαϊκό εγχείρημα, κάνει κάτι διαφορετικό προστατεύοντας το city του Λονδίνου από φόρους στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές;

Ο οικονομικός εθνικισμός αμφοτέρων, δεν δημιουργεί Ευρώπη των δύο ταχυτήτων, αλλά διαλύει τουλάχιστον την ευρωζώνη. Και είναι ένα πολύ μεγαλύτερο λάθος που αφορά όλη την ήπειρο, συγκριτικά με την αναδίπλωση των Άγγλων.

Κι αν ο Τσώρτσιλ είχε κάποτε δηλώσει ότι «η Βρετανία ανάμεσα στην Ευρώπη και τη θάλασσα θα επιλέγει πάντα τη θάλασσα», αναρωτιέμαι τι επιλέγει η Γερμανία ανάμεσα στον γκρεμό ή τη θάλασσα.

Πηγή: Protagon