.png)
«Ζαν-Κλοντ, χάσαμε»; Γιατί ξεθωριάζει το ευρωπαϊκό όνειρο;
Γιατί ξεθωριάζει το ευρωπαϊκό όνειρο;
Γιατί ο Προέδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλόντ Γιούνκερ εξήντα χρόνια μετά την ιδρυτική πράξη της ΕΕ, την Συνθήκη της Ρώμης, εξακολουθεί να μην διαθέτει (ούτε βέβαια κάποιος άλλος αιρετός ηγέτης) την αποφασιστική αρμοδιότητα - να αποφασίσει και να δράσει. Ο Γιούνκερ αρκείται στην παρουσίαση του οράματος της Επιτροπής για το μέλλον της ΕΕ μέχρι το 2025, μετά τον ακρωτηριασμό του BREXIT, μόνο και μόνο για να διευκολύνει τον διάλογο μεταξύ των 27 κρατών-μελών. Δεν είναι πρόεδρος της ΕΕ.
Η Ευρώπη δεν εμπνέει τους πολίτες της όσο παραμένει ένας λαβύρινθος θεσμικών οργάνων. Όχι μόνο τους αυθεντικούς ευρωσκεπτικιστές που αναζητούν ήδη ασφάλεια στα εθνικά κράτη αλλά ακόμα και τους προβληματισμένους ευρωπαϊστές που μετατρέπονται σε όψιμους ευρωσκεπτικιστές.
Παρά το πλήθος των θεσμικών οργάνων (Επιτροπή, Συμβούλιο, Κοινοβούλιο), τις πυκνές και εκτεταμένες Συνόδους Κορυφής, δεν πείθεται η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη ότι υπάρχει δημοκρατική νομιμοποίηση και κατ’ επέκταση ευθύνη για την λήψη των αποφάσεων για το μέλλον της ΕΕ στο πρόσωπο κάποιου ηγέτη.
Ποιος κυβερνά λοιπόν την Ευρωπαϊκή Ένωση;
Η άνοδος των πολλών μορφών του ευρωσκεπτικισμού οφείλεται κυρίως στην ανασφάλεια που προκαλεί αυτό το κενό εξουσίας. Μια ομάδα εθνών, για να είναι ανταγωνιστική σε εποχής σκληρής παγκοσμιοποίησης, οφείλει να υιοθετεί ένα οργανωτικό σχήμα που να διευκρινίζει πώς και από ποιον λαμβάνονται οι αποφάσεις.
Η Ευρωπαϊκή κοινότητα τα τελευταία εξήντα χρόνια προέβη σε πολλά βήματα ενοποίησης, με κορυφαίο την ΟΝΕ Ευρώπης αλλά ποτέ δεν μετεξελίχθηκε από συνομοσπονδία κρατών σε ενωμένη ομόσπονδη Ευρώπη με κεντρική πολιτική ηγεσία. Όχι τυχαία.
Η ευρωπαϊκή δημοκρατία εν συνόλω τελεί υπό την κηδεμονία των κρατών-μελών. Την ίδια στιγμή τελεί υπό την ομηρία των εκλογικών κύκλων στα εθνικά κράτη, αφού ο ορίζοντας της Ευρώπης μακραίνει μόνο όταν διαλύονται τα σύννεφα του σχηματισμού εθνικών κυβερνήσεων. Οι «εθνικοί φραγμοί» που επιβάλλονται στην λειτουργία της ΕΕ, δεν επιτρέπουν θεσμικά την ανάδειξη ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτικής ηγεσίας.
Το κενό εξουσίας που σκοπίμως δεν καλύπτεται, καταλαμβάνεται λοιπόν από τα εθνικά συμφέροντα. Τα εθνικά κράτη λαμβάνουν τις αποφάσεις, ανταγωνιζόμενα το ένα το άλλο. Όσο τα πάγια εθνικά συμφέροντα επικρατούν του κοινού ευρωπαϊκού συμφέροντος, η Ευρώπη θα μεταβάλλει την γεωμετρία της και τις ταχύτητές της. Ένας εν δυνάμει γίγαντας δεν «αναπτύσσεται» αλλά παραμένει «κουλουριασμένος» γιατί τα εθνικά κράτη εξακολουθούν να θέλουν να ελέγχουν την ανάπτυξη του.
Η απάντηση του μέσου Ευρωπαίου πολίτη, στην ερώτηση ποιος ηγείται της ΕΕ, είναι η Γερμανία. Ως το ισχυρότερο οικονομικά κράτος.
Σε καιρούς ευημερίας, όπως αυτούς που βίωσε η ΕΕ μέχρι το 2008 που όλα τα κράτη-μέλη λίγο πολύ επωφελήθηκαν, το διακυβερνητικό κενό εξουσίας μπήκε κάτω από το χαλί, και οι διαφορετικές ταχύτητες έπαιξαν ρόλο μόνο ως προς την είσπραξη των προσόδων.
Σε δύσκολους καιρούς όμως, όπως οι σημερινοί, η αντιμετώπιση όλων των μεγάλων προκλήσεων για την ΕΕ απαιτεί σχεδιασμένη και εφαρμοσμένη κατανομή βαρών. Οι διαρκώς διευρυνόμενες ανισότητες, η αποτυχημένη διακυβέρνηση της ευρωζώνης, η ανεργία, η κρίση χρέους, η διαχείριση του μεταναστευτικού-προσφυγικού ζητήματος, το ζήτημα της εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας, η αποχώρηση της Βρετανίας και η προέλαση του ευρωσκεπτικισμού, όπως εκφράζεται από το κύμα λαϊκισμού που καλλιεργούν οι ευρωπαίοι «Τραμπιστές» απαιτούν κοινές- ομόσπονδες λύσεις.
Ο προϋπολογισμός αυτή τη στιγμή της ΕΕ παραμένει σαράντα φορές μικρότερος από τους φόρους που εισπράττουν όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ από τους φορολογούμενους τους.
«Κάνουμε, διαδοχικές συνόδους κορυφής για να αντιμετωπίσουμε την ανεργία και τις ανισότητες αλλά οι πόροι που διαθέτει η ΕΕ ως αυτόνομος φορέας είναι 0,3 %, όταν το 99,7 % ανήκει απευθείας στα κράτη-μέλη», είπε σε μια αποστροφή του ο Γιούνκερ.
Τι υπονόησε; Όλοι οι ηγέτες της Ευρώπης, τάζουν στο εθνικό τους ακροατήριο την καταπολέμηση της ανεργίας αλλά δεν υποστηρίζουν με θέρμη ένα νέο εργαλείο συνοχής, ένα Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανεργίας, δεν κάνουν ένα ουσιαστικό άλμα ενοποίησης.
Υπό αυτή την έννοια τα πέντε σενάρια του Γιούνκερ, όπως περιλαμβάνονται στην Λευκή Βίβλο φωτογραφίζουν την σύγχυση πολιτικών και πολιτών:
Α) «Συνεχίζουμε κανονικά» (ωραίοι και μοιραίοι)
Β) «Περιοριζόμαστε στην κοινή αγορά» (μην διαλυθούμε κι εντελώς)
Γ) «Χώρες που θέλουν περισσότερα κάνουν περισσότερα (ποιος θέλει και μπορεί να ακολουθήσει τη Γερμανία;)
Γ) «Κάνουμε λιγότερα πιο αποδοτικά» (δεν μπορούμε όλα να τα διαχειριστούμε)
Δ) «Κάνουμε όλοι μαζί πολύ περισσότερα» («Ηνωμένα κράτη της Ευρώπης»)
Ο Γιούνκερ ουσιαστικά θέτει τους ευρωπαίους πολιτικούς προ των ευθυνών τους και γνωρίζει ότι πρωτοβουλίες για να αντιμετωπισθούν τα προβλήματα σε βάθος δεν θα ληφθούν πριν σχηματιστεί κυβέρνηση στη Γερμανία και πιο μπροστά στη Γαλλία, παραδεχόμενος ότι τα χέρια του είναι «δεμένα».
Όσο η λήψη των οραματικών αποφάσεων για το μέλλον της Ευρώπης θα εδράζεται στη στενή βάση των εθνικών συμφερόντων, η Ευρώπη θα παραμένει «πολλών ταχυτήτων», πολλών ανισοτήτων και πολλών επιπλοκών. Πάντα ένας πυρήνας κρατών χάραζε την στρατηγική της ενοποίησης.
Ωστόσο, πέρασε ανεπιστρεπτί για την ευρωπαϊκή κοινωνία η εποχή που η σύγκλιση της δεκαετίας του 1980 και η ένταξη στο «κλαμπ της πρώτης ταχύτητας της ΕΕ» του 2020 εξασφαλίζει από μόνη της την βιωσιμότητα των κρατών -μελών. Δεν συγκινείς έτσι τους πολίτες που βιώνουν την στέρηση, ενώ προσδοκούσαν περισσότερα.
Η Ευρώπη χρειάζεται ένα γενναίο άλμα προς τα εμπρός. Αν δεν γίνει το άλμα προς την Ομοσπονδοποίηση της Ευρώπης (έστω και σε επίπεδο δεσμευτικής διακήρυξης), με την ανάδειξη εκλεγμένης πολιτικής ηγεσίας η μετάβαση στον 21 αιώνα δεν θα γίνει ποτέ. Το ερώτημα είναι αν μπορεί μια κυρία εξήντα ετών να ξεκινήσει ξαφνικά τα άλματα.
0 comments: